Süleyman Demirel Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Çocuk Endokrinolojisi Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof.Dr. Özgür Pirgon, boy kısalığının, çocuklarda ergenlik ve erişkin dönemlerde psikolojik sorunlara, sosyal yapıya uyumda zorlanma ve düşük özgüvene yol açmakta olduğunu ifade ederek, boy kısalığı olan bir çocuğun büyüme hızının takip edilmesi gerektiğini söyledi. Pirgon, büyüme izlemi esnasında anormal büyüme çizgisi olan bir çocukta patolojik boy kısalığı olduğunu düşünüp Çocuk Endokrinolojisi uzmanına yönlendirmesinin önemine dikkat çekti.

Süleyman Demirel Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Çocuk Endokrinolojisi Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof.Dr. Özgür Pirgon, “15 Nisan Büyümenin İzlenmesi Günü” nedeniyle şu bilgileri aktardı;

Büyüme, bir çocuğun sağlıklı olduğunun en önemli göstergelerinden biridir. Ancak normal ve patolojik boy kısalığını ayırt etmek her zaman mümkün olmayabilir. Bebeklik ve çocukluk döneminde “büyümenin izlenmesi” çocuk sağlığı programlarında yüzyıldan fazla süredir uygulanmaktadır. Bu uygulama sonucunda büyüme geriliği ve boy kısalığı tespit edilen çocuklarda birçok hastalığın erken dönemde tanı alması sağlanmıştır. Böylelikle büyüme geriliği, kötü sağlığın bir göstergesi olarak tanımlanmış ve sağlık programlarında büyüme tabloları ile izlemin önemi artmıştır.

Dünyadaki her ülkede büyüme geriliği farklı nedenlerden dolayı kaynaklanmaktadır. Sosyoekonomik düzeyi daha düşük ülkelerde büyüme geriliğinin ana nedeni olarak malnutrisyon (hatalı beslenme) karşımıza çıkmaktadır. Büyüme geriliğinin klinik bulguları ve nedenleri ülkelere göre değişen sıklıkla görülmesine rağmen uluslararası toplantılarda alınan karar ve rehberler eşliğinde büyüme geriliğine benzer bir yaklaşım uygulanmaktadır.

BÜYÜME GERİLİĞİ Mİ? BOY KISALIĞI MI?

Büyüme geriliği ile boy kısalığı tanımları karıştırılmaktadır. Büyüme geriliği ağırlığın boya göre daha düşük olması iken (boya göre ağırlık oranın düşük olması) boy kısalığı ise o ülke için belirlenmiş yaşa göre ölçülen boyun büyüme kartlarında en alttaki çizginin (yüzde-persentil) altında kalması olarak tanımlanmaktadır.

Büyüme geriliğine boy kısalığı eşlik etmektedir, ancak boy kısalığında büyüme geriliği olmayabilir. Yani bir çocuk kısa olabilir iken ağırlığı yaşına göre normal standartlar içerisinde olabilmektedir. Bir çocukta büyüme geriliğinin tespiti öncelikle ailenin benzer yaştaki çocuklar ile karşılaştırması ile veya çocuğun ağırlık veya boyunun yaşıtlarına göre daha geride olmasını öğretmeni tarafından gözlemlenmesi ile fark edilmektedir. Ancak ailelerin çoğu bu durumu bir hastalık olarak düşünmeyip biyolojik bağı olan boyu kısa bir yakınına benzetmekte ve çocuktaki büyüme geriliğinin nedenini genetik geçişe bağlamaktadır. Böyle bir durumda sağlık kuruluşuna başvurmada gecikme yaşanmaktadır.

DOĞRU ÖLÇÜMÜN ÖNEMİ

Büyüme sürecini olumlu veya olumsuz etkileyen birçok etken bulunmaktadır. Normal büyüme sürecinde görülen bir sapma endokrin veya endokrin kaynaklı olmayan birçok hastalığın ilk bulgusu olabileceği gibi yeni başlayan bir organ bozukluğunu da gösterebilir. Bu nedenle çocuk sağlığı ile ilgilenen sağlık personelinin büyüme takibi önemini bilmesi ve doğru ölçümü sağlaması önemlidir.

Bu ölçümlerin doğruluğunu sağlamak amacı ile dünyada ölçüm için standartlar belirlenmiş olup ölçüm doğruluğu onaylanmış aletler ile ölçüm yapılması gerekmektedir. Aslında doğru ölçüm için karışık ve pahalı gereçlere gereksinim bulunmamaktadır ancak ölçüm titizlikle bu konu üzerinde eğitilmiş bir sağlık personeli tarafından gerçekleştirilmelidir. Yapılan çalışmalarda en önemli sorun, hatalı ölçüm sonrası büyüme takip eğrisinde hatalı işaretleme ile patolojik büyüme geriliği olan çocuğun Çocuk Endokrin uzmanına yönlendirilmesinde gecikmedir.

BÜYÜME İZLEMİNDE BÜYÜME KARTLARI

Belirli bir süre içerisinde takip edilen çocuğun büyüme kartlarının düzenli işaretlenmesi ile yıllık büyüme hızının yaşına göre yetersiz olduğunun tespit edilmesi büyüme geriliği açısında önemli bir göstergedir. Bu nedenle ölçümlerin en az üç ayda bir yapılması ve boy ölçümlerinin aynı sağlık personeli tarafından doğru ölçülmesi ile boyda uzama hızının değerlendirilmesi gerekmektedir. Altı aylık ara ile yapılan ölçümler mevsimsel değişikliğe bağlı boy uzama hızı farklılığını en aza indirmektedir. Takipte sürekli büyüme gösteremeyen ve büyüme hızı düşük olan çocuklar hastalıklar açısından incelenmelidir. Uluslararası çalışmalarda alınan kararlar eşliğinde büyüme geriliği tespit edilen bir çocukta yapılması gereken tetkiklerin sırası belirtilmiştir.

DOĞUMDAN YETİŞKİNE DOĞRU BÜYÜME

Doğumdan sonra hızlı bir büyümeyi takiben zamanla bu büyüme hızı düşer. İlk yılda boy 25 cm uzar iken sonraki yıllarda boy uzaması yıllık 8 ile 12 cm arasındadır. Üç yaşından ergenliğe kadar ise her iki cinste de yılda 4 ile 7 cm arasında büyüme hızı ve yıllık 2.5 kg ağırlık artışı gözlenir. Doğumdan sonra normal bir büyüme için uygun beslenmenin yanı sıra sağlık durumunda iyi olması gerekmektedir. Bebeğin sık enfeksiyon geçirmesi ve aldığı tedaviler büyümesini azaltabilir.

Ergenlik döneminde büyüme atağı için cins steroidleri (testosteron ve östrojen) ön plana çıkar iken BH, tiroid hormonları ve beslenme de büyümedeki hızlanmaya katkıda bulunur. Ergenliğin sonuna doğru büyüme azalır ve östrojenlerin etkisi ile büyüme plakları (epifiz) kapanmaktadır.

ERGENLİKTE BÜYÜME

Bazı çocuklar hızlı büyür, ergenliğe erken girer ve büyümelerini erken tamamlar. Bazı çocuklar ise büyümeleri yavaştır ancak normal sınırlar içerisindedir ve ergenliğe geç girerek normal vücut yapısına daha geç bir yaşta ulaşır. Bu nedenle büyüme eğirilerinden takip edilerek normal büyüme hızına sahip olduklarını belirlemek gerekir. Büyüme eğirileri cinsiyete göre farklı olarak hazırlanmıştır. Çünkü kızlar erkeklere göre daha erken ergenliğe girmelerinden dolayı erkeklere göre bu yaşlarda daha iri görünürler. Erkekler ergenliğe girmelerinden sonra kızları geçerler. Böylelikle ergenlik tamamlandıktan sonra erişkin boylarda erkekler kızlardan daha uzun boylu olurlar.

AİLEVİ BOY KISALIĞINDA BÜYÜME İZLEMİ

En sık görülen boy kısalığı nedeni ailevi (genetik) ve yapısal boy kısalığıdır (diğer bilinen ismi gecikmiş ergenlik). Kısa anne-babadan doğan iri bebeklerde ikinci yılın sonunda büyümede azalma gerçekleşmektedir. İri anne-babadan doğan küçük bebeklerin büyümesi ilk 6 ay içerisinde olmaktadır. Çocukluk çağı boyunca büyüme hormonu ve tiroid hormonları en önemli role sahip iken beslenme ve insülin de büyümeye önemli katkı sağlar.  Çocuklarda anormal büyümenin tespiti çoğu zaman üç yaşından sonra anlaşılmaktadır. Büyüme bozukluğu tespitindeki en önemli gösterge büyüme hızında duraklamanın cinsiyete özgü büyüme kartlarında gösterilmesidir.

SONUÇ

Boy kısalığı, çocuklarda ergenlik ve erişkin dönemlerde psikolojik sorunlara, sosyal yapıya uyumda zorlanma ve düşük özgüvene yol açmaktadır.  Çocuk ve aile hekimleri boy kısalığı olan bir çocuğun ailesindeki endişeyi göz önüne almalı ve büyüme hızını büyüme kartlarından takip etmelidir. Büyüme izlemi esnasında anormal büyüme çizgisi olan bir çocukta patolojik boy kısalığı olduğunu düşünüp Çocuk Endokrinolojisi uzmanına yönlendirmesi önerilmektedir.

EN ÇOK OKUNANLAR

GÜLŞEN GÜMÜŞ, Üzümcü Çarşısı’nda hizmete girdi yorum yok HABERİN DEVAMI

GÜLŞEN GÜMÜŞ, Üzümcü Çarşısı’nda hizmete girdi İl Genel Meclis Başkanlığına Ali Bolat seçildi Küçük Başkan yeşil alan istedi Altı işyeri üstü otel olacak Yapayını beklerken gerçeği bulundu “Yakında çelenk sunma da kalkacak!” Her 3 evden birinde internet kullanılıyor Isparta Başbakan’ın 3 çocuk çağrısına kulak vermedi “Ahirette iman, dünyada mekan” İl Genel Meclisinde 6 üyenin yüzü değişmedi